There was a problem loading image file:///C:\Users\Tomek\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image002.gif
There was a problem loading image file:///C:\Users\Tomek\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image004.gif
There was a problem loading image file:///C:\Users\Tomek\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image006.gif
There was a problem loading image file:///C:\Users\Tomek\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image006.gif
There was a problem loading image file:///C:\Users\Tomek\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image008.gif
Tykocin jest miasteczkiem położonym w Kotlinie Biebrzańskiej nad Narwią, na zachód od Białegostoku. Tykocin to miasto, gdzie przebywali wielokrotnie w dawnych czasach królowie oraz książęta polscy. Duża liczba zabytków a przede wszystkim zachowany oryginalny układ przestrzenny miasta, z widoczną do dzisiaj granicą części żydowskiej, z oryginalną synagogą (muzeum) powoduje, że miasto jest coraz częściej odwiedzane przez turystów z kraju i zagranicy.
Historia Tykocina
Według badań historyków Tykocin powstał w miejscu przeprawy przez rzekę Narew dla skrócenia szlaku handlowego prowadzącego z Moskwy i Wilna w kierunku Poznania i Krakowa. Rozwinął się z osady podgrodowej na pograniczu Mazowsza i Wielkiego Księstwa Litewskiego, na fali kolonizacji polskiej z Mazowsza oraz wskutek rozwoju wymiany handlowej w XIV w. między Polską i Wielkim Księstwem Litewskim. Po śmierci Stanisława Gasztołda, dobra nie przeszły na wdowę Barbarę Gasztołdową z Radziwiłłów według prawa koronnego, a na podstawie prawa litewskiego na króla Zygmunta Starego. Tykocin w ostatnim okresie życia Zygmunta Augusta stał się centrum i siedzibą podlaskich dóbr królewskich. W tykocińskiej twierdzy został umieszczony arsenał Rzeczypospolitej, skarbiec (spoczywały tu między innymi słynne arrasy niesłusznie w całości zwane wawelskimi) oraz słynna biblioteka. Po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów w 1572 r. Tykocin, obok Knyszyna i Wasilkowa stał się królewszczyzną (starostwem i leśnictwem), pozostając nią do 1661 r., kiedy to wraz z całym starostwem otrzymał go na dziedziczną własność uchwałą sejmową Sejmu Warszawskiego za zasługi dla Rzeczypospolitej Stefan Czarniecki.
Czarniecki odbudował zniszczony w czasie Potopu szwedzkiego zamek (Bitwa pod Tykocinem - 1656r.)i umieścił w nim swój osobisty skarbiec, gromadząc w nim znaczne dobra, które uczyniły jego córki jednymi z najlepszych partii w Rzeczypospolitej. Poprzez mariaże córek hetmana, Tykocin wraz ze starostwem stał się własnością Gryfitów Branickich. Braniccy utworzyli w miejscu starostwa hrabstwo tykocińskie, a Tykocin – centrum dóbr podlaskich. Po pożarze i zniszczeniach wojny domowej o sukcesję między Sasem a Stanisławem Leszczyńskim w XVIII w. Tykocin został gruntownie przebudowany w stylu barokowym.
W czasie zaborów Tykocin znalazł się początkowo pod władzą Prus. W tym okresie Izabela Branicka sprzedała dobra podlaskie rządowi pruskiemu pozostawiając sobie dobra rodowe Gryfitów Branickich w Małopolsce. Pochowana jednak została w Białymstoku. Prusacy zabudowali część rynku przy bożnicy, jednak nie skończyli przebudowy miasta, gdyż po traktacie w Tylży Tykocin i okolice przeszły pod władztwo Rosji. W roku 1807 Tykocin znalazł się w granicach Księstwa Warszawskiego, zaś w 1815 r. – w granicach Królestwa Polskiego, gdzie pozostawał do roku 1918.
Po II wojnie światowej z powodu zniszczeń utracił prawa miejskie, które odzyskał w roku 1993.
Pomink Stefana Czarnieckiego | Zabudowania w Tykocinie |
Historia osadnictwa żydowskiego w Tykocinie
Pierwsi osadnicy żydowscy osiedli na tych ziemiach w 1522 roku. Było to dziesięć rodzin żydowskich z Grodna, sprowadzonych na zaproszenie Olbrachta Gasztolta na te ziemie w celu ożywienia handlu. W 1576 roku z ręki Stefana Batorego otrzymali oni prawo osadnictwa potwierdzone w roku 1633 przez Władysława IV. W 1800 roku mieszkańcy pochodzenia żydowskiego stanowili ok. 70% ludności miasta. Tuż przed II wojną światową udział ludności żydowskiej w liczącej 5000 osób populacji miasta wynosił 50%. W lecie 1941 roku ludność żydowska licząca około 1400 osób została wymordowana w lasach w pobliżu wsi Łopuchowo.
Atrakcje turystyczne i zabytki Tykocina:
W Tykocinie znajduje się ponad 100 obiektów zabytkowych. Najstarszy zespół urbanistyczny historycznego Podlasia z zachowanym układem charakterystycznym dla miasteczka żydowskiego. Jeden z największych przedwojennych ośrodków kultury żydowskiej w Polsce.
• Kościół Świętej Trójcy w Tykocinie – barokowy kościół oraz zespół klasztorny pomisjonarski fundacji J. K. Branickiego (1742–1749)
• Duży Rynek – rozległy rynek z okresu lokacji miasta, przekształcony w po pożarze w 1656 roku w kompozycję barokową o trapezowatym kształcie, otoczony zabytkową, bogato zdobioną, niską zabudową sięgającą XVIII wieku; kramnice
• Barokowa Wielka Synagoga z 1642 r. – Muzeum Kultury Żydowskiej
• Dom talmudyczny – Muzeum Kultury Żydowskiej oraz Restauracja z Kuchnią Żydowską
• Mały Rynek, niegdyś centrum dzielnicy żydowskiej, umiejscowiony w pobliżu synagogi z fragmentami arkadowego muru z bramami
• Dawny szpital z 1755 roku w południowo-wschodnim narożniku rynku
• Alumnat wojskowy, pierwszy w Polsce dom żołnierzy-weteranów, z lat 1634–1638, obecnie dom wycieczkowy
• Zespół Klasztorny Bernardynów, wzniesiony w latach 1771–1790 z inicjatywy Jana Klemensa Branickiego
• Zamek w Tykocinie króla Zygmunta II Augusta
• Cmentarz Żydowski i grób zbiorowy Żydów tykocińskich
• Dworek Administratora w Tykocinie, murowany dworek wzniesiony w połowie XVIII w. z inicjatywy Jana Klemensa Branickiego
• pomnik Stefana Czarnieckiego z 1763 roku – szacowany na drugi po Kolumnie Zygmunta najstarszy pomnik świecki w Polsce, dzieło rzeźbiarza francuskiego Pierre de Coudray, wzniesiony z inicjatywy Jana Klemensa Branickiego, prawnuka Stefana Czarnieckiego, wykonana z piaskowca szydłowieckiego rzeźba dwumetrowej wysokości, umieszczona na cokole, przedstawia hetmana w stroju szlacheckim, ze złotą buławą w podniesionej ręce. Na cokole widnieją łacińskie inskrypcje z tekstem przywileju nadania starostwa tykocińskiego Stefanowi Czarnieckiemu. Usytuowany na środku placu postument został wyeksponowany w 1994 roku w wyniku działania trąby powietrznej, która wyrwała i połamała otaczające go drzewa.
• pomnik Orła Białego – wzniesiony w 1982 roku z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Tykocińskiej, z funduszy społecznych, na pamiątkę ustanowienia Orderu Orła Białego w 1705 roku, które miało miejsce w Tykocinie.
• tablica upamiętniająca Marka Zamenhofa, urodzonego w Tykocinie ojca twórcy międzynarodowego języka Esperanto – Ludwika Zamenhofa.
Kościół Świętej Trójcy w Tykocinie | Zamek w Tykocinie |
Atrakcje i zabytki w okolicy Tykocina:
• drewniany wiatrak koźlak z 1887 roku, jeden z licznych na tych ziemiach wiatraków pozostawionych przez Holendrów
• rezydencja ekonomiczna
• stanowisko archeologiczne zwane Szwedzkimi Wałami
• rzeka Narew, Bagna Tykocińskie w dolinie Narwi, liczne gniazda bocianie, rezerwat leśny Szelągówka na wydmach
• wieś Morusy na północ od Tykocina
• Dwór Pentowo z licznymi bocianimi gniazdami, wieżą do obserwacji bocianów oraz zabytkowym drewnianym dworkiem rodziny Toczyłowskich. Od 2001 roku posiada status Europejskiej Wioski Bocianiej
• wieś Kiermusy z rekonstrukcją karczmy, dworu staropolskiego oraz staropolskiego bazaru
• Galeria Tykocin i Herbaciarnia – stworzona na wzór Herbaciarni „U Dziwisza” w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą
Ze względów na bogatą historię, nienaruszoną przyrodę oraz ścisły związek kulturą żydowską, w mieście dominują wydarzenia związane z tymi tematami, a w szczególności jarmarki historyczne, rekonstrukcje wydarzeń historycznych, festyny i święta żydowskie, koncerty organowe.
Pentowo | Kiermusy |
Co roku w Tykocinie w okolicach zamku odbywa się rekonstrukcja bitwy o zamek i Tykocin która rozegrała się w XVII wieku.
Tykocin leży na trasie Podlaskiego Szlaku Bocianiego, biegnącego od Białowieskiego Parku Narodowego przez Biebrzański Park Narodowy do Narwiańskiego Parku Narodowego. Miastu został nadany tytuł Europejskiej Wioski Bocianiej. Przyznała go w 2001 roku niemiecka organizacja proekologiczna Euronatur.
Szlaki turystyczne w okolicy Tykocina
- szlak im. Łukasza Górnieckiego, 20 km
Tykocin – Piaski – Łaziuki – Kiślaki – Łazy – Słomianka – Jezioro Niklerz – Zajki – Laskowiec
- szlak im. Z. Glogera, 60 km
Nowosiółki – Choroszcz – Rzuszany – Rogowo – Pańki – Rzędziany – Leśniki – Saniki – Tykocin – Stelmachowo – Jeżewo Stare
- szlak Królowej Bony, 75 km
Tykocin – Góra – Krypno – Knyszyn – Kopisk – Czarna Wieś Kościelna – Czarna Białostocka – Dworzysk – Woronicze – Kopna Góra
- Podlaski Szlak Bociani, 210 km
Osowiec Twierdza – Laskowiec – Tykocin – Kurowo – Waniewo – Bokiny – Baciuty – Suraż – Zawyki – Doktorce – Wojszki – Kaniuki – Puchły – Trześcianka – Soce – Bondary – Narewka – Białowieża
- Obwodnica Rowerowa Narwiańskiego Parku Narodowego, 90 km
Tekst za http://pl.wikipedia.org/wiki/Tykocin
Zdjęcia www.infopodlaskie.pl
Tykocin (łac. Tykocien, heb. Tiktin, Tyktin, Tuktin, Tikoczin, Tykoczyn) – miasto w woj. podlaskim, w powiecie białostockim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Tykocin, położone w Kotlinie Biebrzańskiej nad Narwią, na zachód od Białegostoku. Tykocin to miasto, gdzie przebywali wielokrotnie w dawnych czasach królowie oraz książęta polscy. Duża liczba zabytków a przede wszystkim zachowany oryginalny układ przestrzenny miasta, z widoczną do dzisiaj granicą części żydowskiej, z oryginalną synagogą (muzeum) powoduje, że miasto jest coraz częściej odwiedzane przez turystów z kraju i zagranicy.
Do 1950 roku miasto było siedzibą gminy Stelmachowo. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego. Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 1905 mieszkańców. Tykocin posiada połączenia drogowe z Knyszynem, Białymstokiem i Sokołami.
Historia[edytuj]
Początki Tykocina wiążą się z grodem mazowieckim, który znajdował się w odległości ok. 3 km na południe od obecnej lokalizacji, który zachowany jest w formie szczątkowej w pobliżu wsi Sierki i nazywany potocznie Zamczyskiem. W okresie od XI do XIV w. mazowiecki gród rzędu kasztelańskiego z podgrodziem. Według badań historyków Tykocin powstał w miejscu przeprawy przez rzekę Narew dla skrócenia szlaku handlowego prowadzącego z Moskwy i Wilna w kierunku Poznania i Krakowa. Rozwinął się z osady podgrodowej na pograniczu Mazowsza i Wielkiego Księstwa Litewskiego, na fali kolonizacji polskiej z Mazowsza oraz wskutek rozwoju wymiany handlowej w XIV w. między Polską i Wielkim Księstwem Litewskim
Prawa miejskie w 1425 r. nadała Tykocinowi książę mazowiecki Janusz I Starszy w oparciu o prawo chełmińskie. Pierwszym wójtem został Piotr z Gumowa. Po powtórnym przejściu Tykocina pod władztwo litewskie stał się on centrum rozległych dóbr i podlaską siedzibą możnego rodu litewskiego Gasztołdów. Po bezpotomnej śmierci ostatniego z rodu – Stanisława Gasztołda, dobra nie przeszły na wdowę Barbarę Gasztołdową z Radziwiłłów według prawa koronnego, a na podstawie prawa litewskiego na króla Zygmunta Starego za sprawą możnowładcy litewskiego Jana Hlebowicza konkurującego z rodem Radziwiłłów o władzę w Wielkim Księstwie Litewskim.
Tykocin w ostatnim okresie życia Zygmunta Augusta stał się centrum i siedzibą podlaskich dóbr królewskich. W tykocińskiej twierdzy został umieszczony arsenał Rzeczypospolitej, skarbiec (spoczywały tu między innymi słynne arrasy niesłusznie w całości zwane wawelskimi) oraz słynna biblioteka. Po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów w 1572 r. Tykocin, obok Knyszyna i Wasilkowa stał się królewszczyzną (starostwem i leśnictwem), pozostając nią do 1661 r., kiedy to wraz z całym starostwem otrzymał go na dziedziczną własność uchwałą sejmową Sejmu Warszawskiego za zasługi dla Rzeczypospolitej Stefan Czarniecki.
Czarniecki odbudował zniszczony w czasie Potopu szwedzkiego zamek i umieścił w nim swój osobisty skarbiec, gromadząc w nim znaczne dobra, które uczyniły jego córki jednymi z najlepszych partii w Rzeczypospolitej. Poprzez mariaże córek hetmana, Tykocin wraz ze starostwem stał się własnością Gryfitów Branickich. Braniccy utworzyli w miejscu starostwa hrabstwo tykocińskie, a Tykocin – centrum dóbr podlaskich. Po pożarze i zniszczeniach wojny domowej o sukcesję między Sasem a Stanisławem Leszczyńskim w XVIII w. Tykocin został gruntownie przebudowany w stylu barokowym.
W czasie zaborów Tykocin znalazł się początkowo pod władzą Prus. W tym okresie Izabela Branicka sprzedała dobra podlaskie rządowi pruskiemu pozostawiając sobie dobra rodowe Gryfitów Branickich w Małopolsce. Pochowana jednak została w Białymstoku. Prusacy zabudowali część rynku przy bożnicy, jednak nie skończyli przebudowy miasta, gdyż po traktacie w Tylży Tykocin i okolice przeszły pod władztwo Rosji.
W roku 1807 Tykocin znalazł się w granicach Księstwa Warszawskiego, zaś w 1815 r. – w granicach Królestwa Polskiego, gdzie pozostawał do roku 1918.
Po II wojnie światowej z powodu zniszczeń utracił prawa miejskie, które odzyskał w roku 1993.
W Tykocinie i okolicach mieszkali Zygmunt Bujnowski oraz Włodzimierz Puchalski, bywała tu Agnieszka Osiecka, zaś filmy tworzyli Jacek Bromski i Michał Kwieciński
Zdarzenia związane Tykocinem na przestrzeni wieków[edytuj]
Historia osadnictwa żydowskiego w Tykocinie[edytuj]
Pierwsi osadnicy żydowscy osiedli na tych ziemiach w 1522 roku. Było to dziesięć rodzin żydowskich z Grodna, sprowadzonych na zaproszenie Olbrachta Gasztolta na te ziemie w celu ożywienia handlu. W 1576 roku z ręki Stefana Batorego otrzymali oni prawo osadnictwa potwierdzone w roku 1633 przez Władysława IV. W 1800 roku mieszkańcy pochodzenia żydowskiego stanowili ok. 70% ludności miasta. Tuż przed II wojną światową udział ludności żydowskiej w liczącej 5000 osób populacji miasta wynosił 50%.
W lecie 1941 roku ludność żydowska licząca około 1400 osób została wymordowana w lasach w pobliżu wsi Łopuchowo.
Atrakcje turystyczne miasta i okolicy[edytuj]
W Tykocinie znajduje się ponad 100 obiektów zabytkowych. Najstarszy zespół urbanistyczny historycznego Podlasia z zachowanym układem charakterystycznym dla miasteczka żydowskiego. Jeden z największych przedwojennych ośrodków kultury żydowskiej w Polsce.
Zabytki[edytuj]
- Kościół Świętej Trójcy w Tykocinie – barokowy kościół oraz zespół klasztorny pomisjonarski fundacji J. K. Branickiego (1742–1749)
- Duży Rynek – rozległy rynek z okresu lokacji miasta, przekształcony w po pożarze w 1656 roku w kompozycję barokową o trapezowatym kształcie, otoczony zabytkową, bogato zdobioną, niską zabudową sięgającą XVIII wieku; kramnice
- Barokowa Wielka Synagoga z 1642 r. – Muzeum Kultury Żydowskiej
- Dom talmudyczny – Muzeum Kultury Żydowskiej oraz Restauracja z Kuchnią Żydowską
- Mały Rynek, niegdyś centrum dzielnicy żydowskiej, umiejscowiony w pobliżu synagogi z fragmentami arkadowego muru z bramami
- Dawny szpital z 1755 roku w południowo-wschodnim narożniku rynku
- Alumnat wojskowy, pierwszy w Polsce dom żołnierzy-weteranów, z lat 1634–1638, obecnie dom wycieczkowy
- Zespół Klasztorny Bernardynów, wzniesiony w latach 1771–1790 z inicjatywy Jana Klemensa Branickiego
- Zamek w Tykocinie króla Zygmunta II Augusta
- Cmentarz Żydowski
- Dworek Administratora w Tykocinie, murowany dworek wzniesiony w połowie XVIII w. z inicjatywy Jana Klemensa Branickiego
- Grób zbiorowy Żydów tykocińskich
Pomniki i tablice[edytuj]
- pomnik Stefana Czarnieckiego z 1763 roku – szacowany na drugi po Kolumnie Zygmunta najstarszy pomnik świecki w Polsce, dzieło rzeźbiarza francuskiego Pierre de Coudray, wzniesiony z inicjatywy Jana Klemensa Branickiego, prawnuka Stefana Czarnieckiego, wykonana z piaskowca szydłowieckiego rzeźba dwumetrowej wysokości, umieszczona na cokole, przedstawia hetmana w stroju szlacheckim, ze złotą buławą w podniesionej ręce. Na cokole widnieją łacińskie inskrypcje z tekstem przywileju nadania starostwa tykocińskiego Stefanowi Czarnieckiemu. Usytuowany na środku placu postument został wyeksponowany w 1994 roku w wyniku działania trąby powietrznej, która wyrwała i połamała otaczające go drzewa.
- pomnik Orła Białego – wzniesiony w 1982 roku z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Tykocińskiej, z funduszy społecznych, na pamiątkę ustanowienia Orderu Orła Białego w 1705 roku, które miało miejsce w Tykocinie. Pomnik autorstwa rzeźbiarza Jerzego Grygorczuka nawiązuje do wcześniejszego postumentu drewnianego, wzniesionego w tym miejscu w roku 1919 na pamiątkę odzyskania niepodległości. Rzeźba odlana w brązie, umieszczona na wysokim, prostopadłościennym cokole przedstawia orła w koronie, zrywającego się do lotu.
- tablica upamiętniająca Marka Zamenhofa, urodzonego w Tykocinie ojca twórcy międzynarodowego języka Esperanto – Ludwika Zamenhofa.
Inne obiekty i miejsca[edytuj]
- drewniany wiatrak koźlak z 1887 roku, jeden z licznych na tych ziemiach wiatraków pozostawionych przez Holendrów
- rezydencja ekonomiczna
- stanowisko archeologiczne zwane Szwedzkimi Wałami
- rzeka Narew, Bagna Tykocińskie w dolinie Narwi, liczne gniazda bocianie, rezerwat leśny Szelągówka na wydmach
- wieś Morusy na północ od Tykocina
- DwórPentowo z licznymi bocianimi gniazdami, wieżą do obserwacji bocianów oraz zabytkowym drewnianym dworkiem rodziny Toczyłowskich,
- wieś Kiermusy z rekonstrukcją karczmy, dworu staropolskiego oraz staropolskiego bazaru
- Galeria Tykocin i Herbaciarnia – stworzona na wzór Herbaciarni „U Dziwisza” w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą
Ze względów na bogatą historię, nienaruszoną przyrodę oraz ścisły związek kulturą żydowską, w mieście dominują wydarzenia związane z tymi tematami, a w szczególności jarmarki historyczne, rekonstrukcje wydarzeń historycznych, festyny i święta żydowskie, koncerty organowe.
Najważniejsze wydarzenia cykliczne[edytuj]
- Zdobycie Tykocina – rekonstrukcja bitwy o zamek i Tykocin w XVII w.[3]
- Międzynarodowy Festiwal Filmów Przyrodniczych im. Braci Wagów
Przyroda[edytuj]
Tykocin leży na trasie podlaskiego szlaku bocianiego, biegnącego od Białowieskiego Parku Narodowego przez Biebrzański Park Narodowy do Narwiańskiego Parku Narodowego. Miastu został nadany tytuł Europejskiej Wioski Bocianiej. Przyznała go w 2001 roku niemiecka organizacja proekologiczna Euronatur.
Szlaki turystyczne[edytuj]
Piesze[edytuj]
szlak im. Łukasza Górnieckiego, 20 km
Tykocin – Piaski – Łaziuki – Kiślaki – Łazy – Słomianka – Jezioro Niklerz – Zajki – Laskowiec
Nowosiółki – Choroszcz – Rzuszany – Rogowo – Pańki – Rzędziany – Leśniki – Saniki – Tykocin – Stelmachowo – Jeżewo Stare
Tykocin – Góra – Krypno – Knyszyn – Kopisk – Czarna Wieś Kościelna – Czarna Białostocka – Dworzysk – Woronicze – Kopna Góra
Podlaski Szlak Bociani, 210 km
Osowiec Twierdza – Laskowiec – Tykocin – Kurowo – Waniewo – Bokiny – Baciuty – Suraż – Zawyki – Doktorce – Wojszki – Kaniuki – Puchły – Trześcianka – Soce – Bondary – Narewka – Białowieża
Rowerowe[edytuj]
Obwodnica Rowerowa Narwiańskiego Parku Narodowego, 90 km
Choroszcz – Zawady – Baciuty – Dobrowoda – Turośń Dolna – Borowskie Michały – Suraż – Łapy – Płonka Kościelna – Łupianka Stara – Jeńki – Waniewo – Kurowo – Jeżewo Stare – Tykocin – Choroszcz
Urodzeni w Tykocinie[edytuj]
« poprzednia |
---|